Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα από την Ερυθραία της Ιωνίας

 Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα από την Ερυθραία της Ιωνίας (Τσεσμέ-Αγία Παρασκευή-Λυθρί).

Kalanda(Carols) of the New Year's Eve from the peninsula of Erythraea in Ionia (Tsesme-Agia Praskevi and Lithri)

Τα παραδοσιακά  κάλαντα  που έλεγαν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς από σπίτι σε σπίτι  ήταν σε όλο τον ελληνικό κόσμο πολύ ποιητικά δημοτικά τραγούδια. Άρχιζαν με αναφορά στο Χριστό και τον Αϊ Βασίλη και κατέληγαν σε  παινέματα των σπιτονοικοκύρηδων.

Στις κωμοπόλεις και στα χωριά της Ερυθραίας τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα τα τραγουδούσαν ομάδες παιδιών κρατώντας καραβάκια που φιλοτεχνούσαν τα ίδια.

Τα  κάλαντα από τον Τσεσμέ άρχιζαν με τα πιο κάτω λόγια :    

Αρχιμηνιά κερά κι αρχιχρονιά, κι αρχή καλός μας χρόνος,

κι εκεί που βγήκε ο Χριστός, τριώ χρονών παιδάκι,

όλο τον κόσμο γύρισε, σαν το καλογεράκι!

Κι εκεί που περιπάτησε, χρυσή μηλίτσα βγήκε,

και μες τα φύλλα της μηλιάς, δυό μήλα χρυσομήλα,

όποιος τα πάρει χρύσωσε, ο ήλιος της ημέρας,

το φεγγαράκι της νυκτός, που βγαίνει την εσπέρα!

Μια άλλη παραλλαγή από την ίδια περιοχή λέει :

Αρκιμηνιά κι αρκιχρονιά κι αρκικαλός ο χρόνος

κι αρκή γεννήθη ο Χριστός, στη γης να περπατήσει

κι εκεί που ηπερπάτησε, χρουσά δέντρα φυτρώσαν

χρουσά ‘ταν τα κλωνάρια ντως, χρουσές και οι κορφές τως. 

Στην Αγία Παρασκευή ή Κιόστε (σημερινό Dalyan)  έλεγαν :

Κι εκεί που βγήκε ο Χριστός, τριώ χρονώ παιδάκι,

ούλο τον κόσμο γύρισε σαν το καλογεράκι

κι εκεί που περιπάτησε, χρυσή μηλίτσα βγήκε

και μέσ’ στα φύλλα τση μηλιάς κοιμάτ’ ο Άη-Βασίλης. 

Μετά αρχίζουν τα παινέματα για τους σπιτονοικοκύρηδες.Στη Λυθριανή παραλλαγή, λένε για την κερά του σπιτιού :

Κιουρά ψηλή, κιουρά γλινή και λιανοκοκαλάτη,

οπού 'χουνε το κάντρο σου σε γυάλινο παλάτι,

έχεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι αστήθι

και του κοράκου το φτερό το 'χεις καμαροφρύδι.

Λένε για την κόρη του σπιτιού :

Έχεις και κόρην όμορφη που δεν έχει ψωρία,

μήτε στην Πόλη βρίσκεται μήτε στη Βενετία.

Γραμματικός τη γύρεψε, γραμματικός τση πρέπει,

μ’ αν είναι και γραμματικός, πολλά γρόσια γυρεύγει.

Γυρεύγει αμπέλια ατρύ’ητα, αμπέλια τρυ’ημένα,

γυρεύ’ χωράφια αθέριστα, χωράφια θερισμένα,

γυρεύγει μύλοι δώδεκα και με τις μυλωνάδες,

γυρεύγει και τη θάλασσα μ’ όλα της τα καράβια,

γυρεύγει και τον κυρ-Βοριά να τα γλυκαρμενίζει.

Ένας κόσμος που χάθηκε για πάντα

Στοιχεία από :

Μ.Ιντζέ : Δυτικά της Χίου ανατολικά της Σμύρνης

Κάλαντα από Τσεσμέ

Θ.Κοντάρα : Οι γιορτές του Δωδεκάμερου στην Ερυθραία της Ιωνίας