"Καλοκαιράκι στην Ικαριά"

 

Καλημέρα!

 

Σήμερα η καρτ ποστάλ φεύγει για Ικαρία!

 

 

Η Ελευθερία Αρβανιτάκη τραγουδάει: "Καλοκαιράκι στην Ικαριά, αχ στο νησάκι θα `ρθω ξανά. Το πρωί στο Γυαλισκάρι και το βράδυ με φεγγάρι με καριώτικο κρασάκι αχ, και με τα βιολιά και με τα βιολιά. Ικαριά μου, Ικαριά μου, αχ η αναρχική καρδιά μου και σ’ αυτό το πανηγύρι αχ, πρώτη το χορό θα σύρει σ’ όλα τα νησιά, σ’ όλα τα νησιά..."

 

Σήμερα η ευχετήρια κάρτα μας θα ταξιδέψει σε μια Ικαρία που υπάρχει στο νου ενός συγγραφέα, γράφτηκε από τον Γάλλο ουτοπιστή συγγραφέα Ετιέν Καμπέ και ονομάστηκε "Ταξίδι στην Ικαρία". Ο Καμπέ δεν επισκέφθηκε ποτέ την Ικαρία, πήρε τις διασταυρωμένες πληροφορίες του και ανέπτυξε στο βιβλίο του ένα ιδιόρρυθμο κοινωνικό σύστημα, βασισμένο στα πρότυπα της πραγματικής κοινωνίας της Ικαρίας όπως είχε διαμορφωθεί στα βάθη των αιώνων.

 

Τι είχε συμβεί λοιπόν στην πραγματική Ικαρία; Από τον 14ο αιώνα και μετά οι Ικαριώτες αφέθηκαν μονάχοι τους, αφού καμία από τις μεγάλες δυνάμεις δεν ενδιαφερόταν για τον τόπο τους και αυτό ήταν ένας από τους λόγους που χωρίς ιδιαίτερο κόπο, απλά και όμορφα, οργάνωσαν την κοινωνική τους ζωή σε μια ιδανική πολιτεία. Τι έκαναν; Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους και την απόσυρση των Φράγκων από το Αιγαίο, πολλοί κάτοικοι των γύρω νησιών μετεγκαταστάθηκαν στη Χίο προκειμένου να δημιουργήσουν ένα κοινό μέτωπο οχύρωσης ενάντια στον εχθρό. Οι Ικάριοι, ωστόσο, δεν δέχτηκαν να αφήσουν το νησί τους και να εγκατασταθούν στη Χίο, παρά ακολούθησαν την τακτική της αποκρυβής σε μυστικούς οικισμούς στα βουνά, όπως άλλοτε έκαναν και στο παρελθόν, με στόχο να δείχνει έρημο και ακατοίκητο το νησί. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίστηκε ως ‘Ο αιώνας της αφάνειας’, Με τον τρόπο αυτό της αποκρυβής, κατάφεραν και γλίτωσαν οι Ικάριοι, από τις επιδρομές των Τούρκων. Τα σπίτια τους καλύπτονταν πάντοτε από πυκνή βλάστηση και ήταν σχεδόν αόρατα και οι καμάρες τους, σπίτια μονόχωρα, αντιπειρατικά όπως τα ονόμασαν. Υπάρχει μάλιστα και μια φράση τους που περιγράφει την ζωή τους σε αυτά: "Σπίτι όσο να χωρείς και τόπον όσο να θωρείς..." Αυτό το μοντέλο έδινε την εντύπωση στους Τούρκους και τους πειρατές ότι στο νησί αυτό οι κάτοικοι είναι απόλυτα φτωχοί και έτσι τους είχαν αφήσει ήσυχους. Πως ζούσαν όμως οι Ικαριώτες στον "Αιώνα της αφάνειας;" Με αλληλεγγύη, ισότητα και απόδοση της κυριαρχίας στη γενική βούληση της κοινότητας. Αλλά κυρίως με αυτάρκεια. Έμαθαν να ζουν λιτά, χωρίς προγραμματισμό και πρόβλεψη, με μεγάλη όμως διάθεση για ζωή και αλληλοβοήθεια. Μάλιστα όταν μετά από αυτά τα χρόνια τελικά οι Τούρκοι τους έπεισαν να εμφανιστούν και να οικοδομήσουν τη νέα τους κοινότητα αλλά τους έστειλαν και έναν Αγά, οι Ικαριώτες τον έριξαν από έναν βράχο και τον σκότωσαν. Οι Τούρκοι έφτασαν στο νησί για να τιμωρήσουν τον δολοφόνο και όταν ρώτησαν ποιος το έκανε οι Ικαριώτες απάντησαν με μιας: "Tο εκάμαμεν ούλοι μεις αφέντη.." Ο λαός που ζει εκεί χιλιάδες χρόνια, από τον Ίκαρο μέχρι τις μέρες μας έχει το βουνό του, τον Πράμνο - Αθέρα και εκεί φυσάει ο αέρας της ελεύθερης καρδιάς. Και παρά την λιτή ζωή, ήταν και είναι ο μακροβιότερος λαός σε όλο το Αιγαίο.

 

Πολλά από αυτά λοιπόν έφτασαν στα αυτιά του Γάλλου στοχαστή του 19ου αιώνα Ετιέν Καμπέ. Και ξεκίνησε να γράφει και να ονειρεύεται το δικό του "Ταξίδι στην Ικαρία". Πρόκειται για ένα φιλοσοφικό μυθιστόρημα στο οποίο περιγράφει τη ζωή μιας ιδεώδους κοινωνίας, οργανωμένης με βάση το δόγμα ότι καθένας πρέπει να προσφέρει ανάλογα με τις δυνάμεις του και να απολαμβάνει ανάλογα με τις ανάγκες του. Στο πλαίσιο αυτής της ουτοπιστικής κοινωνίας η εργασία δεν είναι υποχρεωτική και απαγορεύεται η κυκλοφορία χρημάτων· τα είδη πρώτης ανάγκης είναι αφορολόγητα και τα διάφορα οικονομικά αγαθά αποτελούν κοινωνικό κεφάλαιο· ο λαός της Ικαρίας εκλέγει τη νομοθετική εξουσία, και είναι υπεύθυνος για την απονομή της δικαιοσύνης· αυτοί που εκλέγονται παραμένουν στο αξίωμά τους για ορισμένο χρονικό διάστημα, ώστε να αποσοβηθεί ο κίνδυνος μονοπώλησης της εξουσίας, και είναι υποχρεωμένοι να λογοδοτούν στη λαϊκή συνέλευση για τις πράξεις τους· τέλος, προβλέπεται η απαλλαγή από την εργασία για τους άντρες που έχουν συμπληρώσει το εξηκοστό έτος της ηλικίας τους και για τις γυναίκες που έχουν συμπληρώσει το πεντηκοστό. Μερικά χρόνια αργότερα, ο Καμπέ επιχείρησε να πραγματοποιήσει το κοινωνικό του όραμα, ιδρύοντας στο Τέξας της Αμερικής, με την υλική συμπαράσταση των οπαδών του που τον βοήθησαν να αγοράσει μεγάλες εκτάσεις, μια πρότυπη ικαριανή κοινότητα, η οποία όμως δοκιμάστηκε γρήγορα από τις διαφωνίες και τις διαμάχες μελών της με αποτέλεσμα να διαλυθεί οριστικά το 1888, μετά τον θάνατο του εμπνευστή της όπως συμβαίνει σε όλες οι ουτοπιστικές κοινωνίες.

 

Ωστόσο το μυθιστόρημα μας μεταφέρει σε μια Ικαρία ονειρική. Εμείς θα διαβάσουμε το σημείο που αναφέρεται στη γέννηση ενός παιδιού.. Ευθύς αμέσως μετά την ένωσή τους τα νιόπαντρα ζευγάρια μορφώνονται σχετικά με ό,τι πρέπει να ξέρουν που ενδιαφέρει τη μητέρα και τα παιδιά. Η γέννηση λαμβάνει χώρα παρουσία των μελών της οικογένειας και ακολουθεί νέα εκπαίδευση αφού η κοινότητα θεωρεί την μητρότητα και την πατρότητα την πιο σημαντική δημόσια λειτουργία, δηλαδή να δημιουργείς όσο το δυνατόν πιο τέλεια και ευτυχισμένα παιδιά. Μάλιστα σε πολλές περιπτώσεις η εκπαίδευση γίνεται από ανθρώπους της οικογένειας που έχουν γίνει εκπαιδευτές γι' αυτό το σκοπό. Καταλαβαίνετε ήδη ότι ενώ άλλοτε οι γυναίκες και οι άνδρες μας ήταν μεγάλα παιδιά ανίκανα να αναθρέψουν άλλα, σήμερα είναι άξιοι αυτού του ονόματος, ενημερωμένοι για όλα όσα χρειάζεται αυτή η νέα τους ζωή, και τελείως ικανοί να ξεκινήσουν την αγωγή των οικογενειών τους και να δημιουργήσουν νέους υπέροχους άντρες και γυναίκες.

 

Προσπαθούμε πάντα η μητέρα να θηλάζει το παιδί της. Στην περίπτωση που εκείνη δεν μπορεί να εκπληρώσει αυτό το καθήκον και να γευθεί αυτή την ευτυχία, πάντα υπάρχουν συγγενείς και φίλες, γειτόνισσες ή συμπολίτισσες που δέχονται με ευχαρίστηση να γίνουν η δεύτερη μητέρα του παιδιού. Αν ξέρατε πόσο προστατεύει και φροντίζει ο περίγυρός τους τις μητέρες μας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κατά τον θηλασμό. Θεωρούμε ότι αυτές οι δύο φάσεις είναι καθοριστικές για την ψυχική και σωματική υγεία του παιδιού. Πόσο τις σέβεται και τις τιμά η κοινωνία μας! Πόσο είναι ήρεμες, χωρίς έγνοιες, χωρίς ανησυχία, ευτυχισμένες με μια λέξη! Και όσο πιο ευτυχισμένες είναι τόσο ποιο έτοιμες αισθάνονται και ικανές να δώσουν ευτυχία και υγεία στα παιδιά τους... .. Μέχρι τα πέντε χρόνια, η εκπαίδευση γίνεται κατ' οίκον και σε αυτό το χρονικό διάστημα οι μητέρα και πατέρας μαθαίνουν στο παιδί τη γλώσσα τους, ανάγνωση, γραφή και με υπέροχο τρόπο γνώσεις χειροπιαστές και πρακτικές. Το πρώτο συναίσθημα που προσπαθεί η μητέρα να αναπτύξει στο παιδί της είναι η στοργή, μια ανεπιφύλακτη εμπιστοσύνη και συνεπώς μια σιγουριά για τη ζωή, μια αγάπη για την περιπέτεια της ύπαρξης που ήρθε για να ζήσει. Και από τη στιγμή που αρχίζει να μεγαλώνει μητέρα και πατέρας ενθαρρύνουν το παιδί να κάνει ό,τι μπορεί να κάνει χωρίς την βοήθειά τους ή γενικά των άλλων. Μετά τα τρία χρόνια, όταν το παιδί μπορεί να μιλάει, συγκεντρώνουν για μερικές ώρες όλα τα παιδιά της ίδιας οδού για να κάνουν περιπάτους ή για να παίζουν υπό την επίβλεψη μιας ή και περισσοτέρων από τις μητέρες για να δυναμώσει η υγεία τους: Ο κύριος όμως σκοπός αυτής της συγκέντρωσης είναι να αρχίσουν να τα συνηθίζουν στην κοινωνία, στην ισότητα και στην αδελφοσύνη, συνήθεια που ακατάπαυστα προσπαθούν με επιμονή να αναπτύξουν από αυτή την ηλικία μέχρι να μεγαλώσουν. Μέσα στην οικογένεια η μητέρα και ο πατέρας από τα πρώτα χρόνια του παιδιού το μαθαίνουν με διάφορα παιχνίδια που παίζουν μαζί του και ιστορίες που του διαβάζουν την αγάπη για όλους τους συνανθρώπους του, την έννοια της προστασίας και της τρυφερότητας από τους μεγαλύτερους στους μικρότερους, σεβασμού και ευγνωμοσύνης από τους μικρότερους στους μεγαλύτερους.

 

Ακόμα και στα πέντε που αρχίζει η εκπαίδευση στην κοινότητα πάντα συνδυάζεται με την κατ' οίκον εκπαίδευση. Η δασκάλα είναι σχεδόν δεύτερη μητέρα, εξαιτίας της τρυφερότητας που δείχνει προς κάθε έναν από τους μαθητές της. Και ο δάσκαλος για τους μαθητές είναι ο πιο τρυφερός πατέρας για τα παιδιά του. Θεωρούμε παράλογο και τρέλα που θα κατέβαλλε τον άνθρωπο σε χαμηλότερο επίπεδο και από αυτό του παιδιού, το μάλωμα ενός παιδιού, το μίσος και, κυρίως η οργή εναντίον του, εξαιτίας ενός λάθους, ή μιας οποιασδήποτε παράλειψης... Άλλωστε υπάρχει ο "Κώδικας του μαθητή" που περιέχει όλες τις οφειλές, τα λάθη και τις τιμωρίες. Για να διευκολύνουν το παιδί στην εκτέλεση του κώδικα, τον θέτουν υπό συζήτηση, προκαλούν αποφάσεις και βάζουν τους μαθητές να ψηφίσουν από καιρό σε καιρό και έτσι οι μαθητές συμμετέχουν και τον υιοθετούν σαν δικό τους έργο και τον μαθαίνουν για να προσαρμόζονται καλύτερα σε αυτόν. Ο κώδικας συζητήθηκε πολύ σε όλα τα σχολεία και υιοθετήθηκε ομόφωνα από τους μαθητές. Οι μαθητές μάθαιναν ότι ο "Κώδικας" δεν ήταν προϊόν κάποιου νομοθέτη που δεν ήξερε καν τις ανάγκες τους για δικαιοσύνη, ήταν προϊόν του λαού των μαθητών. Όλα τα διδάγματα, οι απαγορεύσεις και οι ποινές είχαν γίνει σύμφωνα με το συμφέρον όλων και καθενός χωριστά. Και γι' αυτό ήταν σημαντικός και δικός τους, είχαν όλη την διάθεση και την επιθυμία να τον ακολουθούν.

 

Και όταν διαπραχθεί ένα λάθος, οι ίδιοι οι μαθητές συγκροτούν δικαστήριο για να το διαπιστώσουν και να το κρίνουν. Μαζεύονται οι μαθητές και ορίζεται ο κατήγορος, οι ένορκοι (που θα προτείνουν την ποινή) και όλοι οι υπόλοιποι αποτελούν το δικαστικό σώμα. Ο καθηγητής είναι εκεί μόνο για να τους ενθαρρύνει και απλά παροτρύνει: "Προτείνω στον κατήγορο να εκφραστεί με μετριοπάθεια, τον κατηγορούμενο να απολογηθεί άφοβα, τους μάρτυρες να καταθέσουν χωρίς ψέματα, τους ένορκους να απαντήσουν ακολουθώντας τη συνείδησή τους και τους δικαστές να εφαρμόσουν αμερόληπτα τον νόμο.." Κάπως έτσι λοιπόν και με πολλές ακόμα ιδέες και όνειρα έχτισε ο στοχαστής Ετιέν Καμπέ την δική του "Ικαριώτικη Ιδανική Πολιτεία". Και σε 700 σελίδες περιγράφει ένα όνειρο που περιέχει αμέτρητες ιδέες που ίσως να μπορούν κάποιες να εφαρμοστούν έστω και μεμονωμένα από τα μέλη των δικών μας κοινωνιών.

 

Η ουσία της Ικαρίας είναι να απαλλαγούμε από το εγώ μας και να αισθανθούμε μέλη μιας κοινότητας στην οποία η ισότητα και η αλληλεγγύη είναι προτεραιότητες. Σχετικά με αυτό άλλωστε υπάρχει μια υπέροχη διδακτική ιστορία για τα ζώα μιας φάρμας και την αντιμετώπισή τους όταν κάνει την εμφάνισή της μια ποντικοπαγίδα ανάμεσά τους.. Ένα ποντικάκι κάποτε παρατηρούσε από την τρυπούλα του τον αγρότη και τη γυναίκα του που ξεδίπλωναν ένα πακέτο. «Τι λιχουδιά άραγε έκρυβε εκείνο το πακέτο;», αναρωτήθηκε. Όταν, όμως, οι δύο αγρότες άνοιξαν το πακέτο δεν φαντάζεστε πόσο μεγάλο ήταν το σοκ που έπαθε, διαπιστώνοντας πως επρόκειτο για μια ποντικοπαγίδα! Τρέχει γρήγορα, λοιπόν, στον αχυρώνα για να ανακοινώσει το φοβερό νέο: «Μια ποντικοπαγίδα μέσα στο σπίτι! Μια ποντικοπαγίδα μέσα στο σπίτι!» Η κότα κακάρισε, έξυσε την πλάτη της και σηκώνοντας το λαιμό της είπε: «Κυρ ποντικέ μου, καταλαβαίνω πως αυτό αποτελεί πρόβλημα για εσάς. Αλλά δεν βλέπω να έχει καμιά επίπτωση σε εμένα! Δε με ενοχλεί καθόλου η ποντικοπαγίδα στο σπίτι!» Το ποντικάκι γύρισε τότε στο γουρούνι και του φώναξε: «Έχει μια ποντικοπαγίδα στο σπίτι! Έχει μια ποντικοπαγίδα στο σπίτι!» Το γουρούνι έδειξε συμπόνια αλλά απάντησε: «Λυπάμαι πολύ κυρ ποντικέ μου, αλλά δεν μπορώ να κάνω τίποτα άλλο από το να προσευχηθώ. Να είσαι σίγουρος ότι θα το κάνω». Τότε το ποντίκι στράφηκε προς το βόδι και του φώναξε, κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου: «Έχει μια ποντικοπαγίδα στο σπίτι! Έχει μια ποντικοπαγίδα στο σπίτι!» Και το βόδι απάντησε: «Κοιτάξτε, κύριε ποντικέ μου, πολύ λυπάμαι για τον κίνδυνο που διατρέχεις, αλλά εμένα η ποντικοπαγίδα το μόνο που μπορεί να μου κάνει είναι ένα τσιμπηματάκι στο δέρμα μου! » Έτσι, ο καλός μας ποντικούλης, έφυγε με κατεβασμένο το κεφάλι, περίλυπος και απογοητευμένος γιατί θα έπρεπε ΜΟΝΟΣ ΤΟΥ, να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο της ποντικοπαγίδας!Την επόμενη νύχτα, ένας παράξενος θόρυβος, κάτι σαν αυτόν που κάνει η ποντικοπαγίδα όταν κλείνει, ξύπνησε τη γυναίκα του αγρότη που έτρεξε να δει τι συνέβη. Μέσα στη νύχτα, όμως, δεν πρόσεξε πως στην παγίδα είχε πιαστεί από την ουρά ένα φίδι... Φοβισμένο το φίδι δάγκωσε τη γυναίκα.Η γυναίκα αρρώστησε βαριά και μεταφέρθηκε επειγόντως στο νοσοκομείο.

 

Έμεινε λίγες μέρες και επέστρεψε στο σπίτι, αλλά με υψηλό πυρετό. Ο γιατρός συμβούλευε το σύζυγο να της κάνει ζεστές σουπίτσες. Έτσι ο αγρότης έσφαξε την κότα για να κάνει μια καλή κοτόσουπα! Η γυναίκα, όμως, πήγαινε από το κακό στο χειρότερο και όλοι οι γείτονες πήγαιναν στη φάρμα για να βοηθήσουν. Ο καθένας με τη σειρά του καθόταν στο προσκεφάλι της γυναίκας από ένα 8ωρο. Για να τους ταΐσει όλους αυτούς ο αγρότης αναγκάστηκε να σφάξει το γουρούνι. Τελικά, όμως, η γυναίκα δεν τη γλίτωσε! Πέθανε! Στην κηδεία της ήρθε πάρα πολύς κόσμος, γιατί ήταν καλή γυναίκα και την αγαπούσαν όλοι. Για να ταΐσει όλον αυτόν τον κόσμο ο αγρότης αναγκάστηκε να σφάξει το βόδι. Ο κυρ ποντικός μας έβλεπε όλο αυτό το πήγαιν’ έλα από την τρυπούλα του με πάρα πολύ μεγάλη θλίψη...

 

Όταν λοιπόν κάποιος δίπλα μας κινδυνεύει, είμαστε όλοι σε κίνδυνο. Ο Γκαίτε έλεγε "Όποιος δεν κάνει τίποτε για τους άλλους, δεν κάνει τίποτε για τον εαυτό του... " Πως το είπαν οι Ικαριώτες στους Τούρκους; "Tο εκάμαμεν ούλοι μεις αφέντη.." Οι Ικαρία λοιπόν θα εμπνέει πάντα. Από την εποχή του Ίκαρου μέχρι σήμερα αλλά και στο μέλλον θα δίνει τη δική της έμπνευσή και θα μας κάνει να ονειρευόμαστε. Όπως συνηθίζουν να λένε οι Ικαριώτες "η ευτυχία δεν βρίσκεται στα λεφτά και σε αυτά που κατέχεις αλλά σε αυτά που είσαι..'"

 

Πάμε και σήμερα να συναντήσουμε ανθρώπους που ονειρεύτηκαν έναν διαφορετικό κόσμο και μια άλλη κοινωνία. Κάποιοι έζησαν έτσι, το έχουν στο γονίδιο τους αιώνες, κάποιοι άλλοι άκουσαν γι' αυτό, μαγεύτηκαν και μετά μίλησαν, έγραψαν και τραγούδησαν το όνειρό τους. Σε περιμένω και σήμερα μέχρι τις 10 στο Μέντα 88.

 

"Καλοκαιράκι στην Ικαριά, με το βαρκάκι για τα ανοιχτά. Μαγγανίτη και Φραντάτο θα τα κάνω άνω κάτω μ’ όλη την τρελοπαρέα αχ, και με τα βιολιά και με τα βιολιά. Ικαριά μου, Ικαριά μου, αχ η αναρχική καρδιά μου και σ’ αυτό το πανηγύρι αχ, πρώτη το χορό θα σύρει σ’ όλα τα νησιά, σ’ όλα τα νησιά..." Καλημέρα!! Στα τραγούδια και τα ταξίδια ο Βαγγέλης Περάκης / 7:00 με 10:00 / Μέντα 88

 

*Η φωτογραφία της καρτ ποστάλ είναι από μια υπέροχη παραλία της Ικαρίας με λευκή άμμο και μοναδικά κρυστάλλινα νερά, τις Σεϊχέλες. Το βιβλίο του Ετιέν Καμπέ "Το ταξίδι στην Ικαρία" κυκλοφορεί και στην Ελλάδα και την μετάφραση έχει κάνει η Ηρώ Τσαρνά - Κοχυλά.

 

*Κάθε μέρα στις 7.00 στέλνουμε στην πόλη την καρτ ποστάλ της ημέρας με έναν στίχο-ευχή για το δρόμο. Σου αρέσει; Έλα να την μοιραστούμε.

 

ΙΚΑΡΙΑ Μουσική - στίχοι: Γιάννης Εμμανουηλίδης Τραγούδι: Ελευθερία Αρβανιτάκη

 

https://www.youtube.com/watch?v=Er5rdFepIIg