Θεόδωρος Κάστανος & Μιχάλης Παπαμαύρου

 • ΜNHMH δύο σπουδαίων Χιωτών παιδαγωγών, απηνώς διωχθέντων για τις ιδέες και τις εκπαιδευτικές πράξεις τους: 

του Θεόδωρου Κάστανου από το Βροντάδο 

και του Μιχάλη Παπαμαύρου από τη Βολισσό. 

• Ο πρώτος άφησε την τελευταία του πνοή στη Φλώρινα (12 Φεβρουαρίου 1932), όπου και κηδεύτηκε. Η κοινωνία της Φλώρινας τον έκλαιγε για πολλές εβδομάδες.  Οι σπουδαστές του απείχαν από τα μαθήματα τους για μια εβδομάδα και φόρεσαν πένθιμη κορδέλα στο πέτο τους για σαράντα μέρες.

• Ο δεύτερος πέθανε άπορος στο Δημοτικό Νοσοκομείο Αθηνών, από ανακοπή καρδιάς (26 Απριλίου 1963). 

• Σήμερα, το 5ο Δημοτικό Σχολείο Φλώρινας φέρει την επωνυμία «Θεόδωρος Κάστανος» και το Γυμνάσιο Βολισσού Χίου (με Λυκειακές τάξεις) το όνομα «Μιχάλης Παπαμαύρος» -από το σχολικό έτος  2008-2009.

1. ΘEΟΔΩΡΟΣ ΚΑΣΤΑΝΟΣ: «Αγαπήσατε το παιδί, κατεβείτε κοντά του, βάλτε το χέρι σας στην καρδιά του. Αφουγκρασθείτε τον πόνο του και τη χαρά του (…) Σκοπός του σχολείου δεν είναι – δεν πρέπει να είναι – το σοφό παιδί, αλλά το ευτυχισμένο παιδί. Κι αυτό το παιδί μόνο μέσα σε ένα δραστικό κι όχι σκυθρωπό σχολείο μπορεί να ολοκληρωθεί. Η αξία του ανθρώπου δε βρίσκεται στις γνώσεις, αλλά στην ισχυρή βούληση, στην ολοκληρωμένη προσωπικότητα, στην πνευματική καλλιέργεια, στη δημιουργία πλούσιας συναισθηματικής, ζωής, στη μέθεξή τους στην κοινωνική ζωή (…) Οι ψυχές του δασκάλου και του παιδιού βρίσκονται πέρα και πάνω από τη μέθοδο. Όταν αυτές επικοινωνούν, βρίσκουν τη μέθοδο. Διαφορετικά κι ολόκληρο το γνωστικό ουρανό να κατεβάζει ο δάσκαλος, είναι καταδικασμένος σε αποτυχία. Άλλωστε, για τον καλλιτέχνη δάσκαλο ισχύουν οι νόμοι της τέχνης, της δημιουργίας, της φυσικότητας, της εσωτερικής διάθεσης. Αυτοί είναι που του ανοίγουν το δρόμο».

Θεόδωρος Κάστανος (1888-1932) 

-ΠΗΓΗ:WIKIPEDIA:

Ο Θεόδωρος Κάστανος γεννήθηκε την 1η Δεκεμβρίου του 1886, σύμφωνα με το βιογραφικό που επισυνάφτηκε στη διδακτορική του διατριβή. Ωστόσο η κόρη του, Πόπη Κάστανου-Μινάρδου, σε συνέδριο στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έκανε γνωστό πως ο πατέρας της Θεόδωρος Κάστανος, γεννήθηκε την 1η Δεκεμβρίου του 1888, στο Βροντάδο της Χίου.

 Ο πατέρας του ήταν ναυτικός. O Θ. Κ. μεγάλωσε με τη γιαγιά του Καλλιόπη αλλά και με ένα μακρινό του συγγενή τον Ιωάννη Γλύκα, που έγινε κηδεμόνας και μετέπειτα διδάσκαλός του. Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στο Σχολείο του Αγίου Γεωργίου και κατόπιν στο Ελληνικό Σχολείο της Παναγίας της Μούτσαινας, όπου δίδασκε ο Ιωάννης Γλύκας και, τέλος, φοίτησε στο Γυμνάσιο της Χίου.

 

Το 1904 πέρασε τις απολυτήριες εξετάσεις. Το 1912 κατατάχτηκε εθελοντικά στον Ελληνικό στρατό και πολέμησε κατά των Τούρκων στους Βαλκανικούς πολέμους.  Κατηγορήθηκε ως νέος Σωκράτης, κυνηγήθηκε ανελέητα από το κατεστημένο, όπως είχαν κατηγορηθεί και οι Γληνός, Παπανούτσος κ.α. Οι διωγμοί, η παραγνώριση του έργου του, οι συκοφαντίες, έβλαψαν την υγεία του και αποδιοργάνωσαν τις αντιστάσεις του.

Στα είκοσι του χρόνια, το 1908, διορίσθηκε ως δάσκαλος στο Βίκι Χίου, όπου και εργάστηκε κάτω από δύσκολες συνθήκες. Το 1913, η κοινότητα του Βροντάδο, συγκινημένη από την εργασία του νεαρού δασκάλου, του έδωσε υποτροφία από το Πρώιο Κληροδότημα και, έτσι, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους βρίσκεται στο Πανεπιστήμιο της Ιένας στη Γερμανία για σπουδές Παιδαγωγικών και Φιλοσοφίας, όπου καλλιεργήθηκε η ιδέα της 'Νέας Αγωγής' και του 'Νέου Σχολείου'. 

Από το 1915-1918 σπούδασε επίσης Παιδαγωγικά, Φιλοσοφία και Πειραματική Ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Το 1920, επιστρέφει στην Ελλάδα, ως διδάκτωρ της Φιλοσοφίας και την ίδια χρονιά διορίζεται ως καθηγητής των Παιδαγωγικών και Διευθυντής Σπουδών στο Διδασκαλείο Θηλέων Θεσσαλονίκης. Για όλη του την προσφορά, το 1926, αμείφθηκε με μια μετάθεση στο Διδασκαλείο της Καστοριάς και το 1927, με τη μεταφορά του Διδασκαλείου στο Καρπενήσι παίρνει μετάθεση κι αυτός, όπου συνεχίζει να το διευθύνει. Το 1929 μετατίθεται στη Φλώρινα, όπου διορίζεται Υποδιευθυντής.

Το 1921 διορίζεται ο πρώτος άντρας Διευθυντής στην ιστορία των Αρχιγένειων Εκπαιδευτηρίων στους Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης, όπου μαζί με τον Αδαμάντιο Ταμβακίδη, Γυμνασιάρχη τότε των 40 Εκκλησιών, παραδίδουν παιδαγωγικά μαθήματα στους δασκάλους της Εκπαιδευτικής περιφέρειας Τυρολόης – Σηλυβρίας, στοχεύοντας στην αναδιοργάνωση των Εκπαιδευτηρίων.

Τον Οκτώβριο ωστόσο του επόμενου χρόνου, η διαταγή του Ελληνικού Στρατηγείου για την άμεση εκκένωση της Ανατολικής Θράκης από τον Ελληνικό Πληθυσμό τον έκαναν την τραγική φιγούρα που θα μετέφερε τα Αρχιγένεια μακρυά από την Ιστορική τους θέση. Αφού έδωσε εσπευσμένα εσπευσμένα πιστοποιητικά σπουδών στις δευτεροετείς φοιτήτριες του διδασκαλείου, μετέφερε το Ίδρυμα, αρχικά στην Παλιά Ορεστιάδα (Καραγάτς), όπου συγχωνεύτηκε με το Ζάππειον Ανώτερον Παρθεναγωγείον Αδριανουπόλεως.  Εκεί δίδαξε για έντεκα περίπου μήνες, και όταν με την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης, το Κάραγατς παραχωρήθηκε στους Τούρκους, με δικές του ενέργειες, μετέφερε τα εκπαιδευτήρια στην Αλεξανδρούπολη.

Στην Αλεξανδρούπολη ξεκίνησε πάλι με ζήλο την οργάνωση του νέου Ιδρύματος και με πολλή υπομονή και επιμονή ίδρυσε το Διδασκαλείο, από το οποίο το 1934 προέκυψε η Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρουπόλεως, του οποίου υπήρξε ο πρώτος Διευθυντής.

Οι πρώτες σπουδάστριες προέρχονταν κατά 50% από τις σπουδάστριες του Αρχιγένειου Διδασκαλείου. Με πολύ κόπο και προσπάθεια, έπεισε τις ξεριζωμένες κοπέλες, που είχαν καταφύγει με τις οικογένειές τους σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο νέο Διδασκαλείο της νέας πόλης. Οι υπόλοιπες σπουδάστριες προέρχονταν από γειτονικές πόλεις. Υπήρξε μόνο ένας σπουδαστής στην αρχή. Με αγώνα και κρατικές υποτροφίες, έπεισε τις νέες να εγγραφούν στο νεοσύστατο Διδασκαλείο.

Η ίδρυση οικοτροφείου ήταν αναγκαία. Πάλεψε ώστε να παραχωρηθεί από το Στρατό, το γνωστό στους παλιότερους «ξύλινο» οικοδόμημα της Λεωφόρου Βασ. Γεωργίου, για να στεγάσει το Διδασκαλείο και το Οικοτροφείο. Το Οικοτροφείο αργότερα μεταφέρθηκε στο Πασαλίκι. Στη συνέχεια συνέβαλε στην αποπεράτωση του κτηρίου της Παιδαγωγικής Ακαδημίας.

Τα δύο βιβλία, που έγραψε ο Θ. Κάστανος είναι: «Το Σχολείο Εργασίας» (1929) και «Η Απολογία του Σχολείου Εργασίας» (επανεκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη, το 1996) από τις εκδόσεις ΚΩΔΙΚΑΣ και αριθμεί 86 σελίδες). Στην Απολογία αναφέρεται στη διδασκαλία στην ανώτατη βαθμίδα. Σκοπός του Σχολείου δεν πρέπει να είναι το 'σοφό παιδί' αλλά το 'ευτυχισμένο παιδί'.

2. ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΜΑΥΡΟΣ (1891-1963) 

-ΠΗΓΗ:  ιστοσελίδα του Γυμνασίου –με Λ. Τ.- Βολισσού:

Ο Μιχάλης Παπαμαύρος γεννήθηκε στη Βολισσό στις 20 Απριλίου 1891. Τέλειωσε το Δημοτικό Σχολείο στο χωριό του και το Γυμνάσιο στην πόλη της Χίου. Σπούδασε τη Γερμανική γλώσσα στην Αθήνα και στη συνέχεια εργάστηκε στη Βολισσό ως δάσκαλος. Το 1912 διέκοψε τις σπουδές του και πολέμησε ως εθελοντής για την απελευθέρωση της Χίου.

Το 1913 πήγε για σπουδές στη Γερμανία όπου απέκτησε  διδακτορικό δίπλωμα της Παιδαγωγικής απ το Πανεπιστήμιο της Ιένας (υπήρξε μαθητής του Βίλχελμ Ράιχ ), διδακτορικό της Φιλολογίας από το Πανεπιστήμιο της Λειψίας και της Αρχαίας Φιλολογίας από το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα υπηρέτησε μεταξύ άλλων ως καθηγητής της Παιδαγωγικής στο «Διδασκαλείο Αρρένων» Θεσσαλονίκης, Διευθυντής του «Αρσακείου» Λάρισας, Ανώτερος Επόπτης της Δημοτικής Εκπαίδευσης Ανατολικής και Δυτικής Θράκης, υποδιευθυντής στο «Μαράσλειο Διδασκαλείο», με Διευθυντή τον Αλέξανδρο Δελμούζο, καθηγητής στην «Παιδαγωγική Ακαδημία» του Δημ. Γληνού  και Διευθυντής στο «Διδασκαλείο Λαμίας».

Ήταν ο εισηγητής στη χώρα μας του «Σχολείου Εργασίας», της «Ενιαίας Συγκεντρωτικής Διδασκαλίας» και του θεσμού της «Σχολικής Κοινότητας».

Υπήρξε ένας από τους πρωτεργάτες της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Ήταν μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου. Επανειλημμένα διώχτηκε, απολύθηκε, φυλακίστηκε και εκτοπίστηκε για τις ιδέες του.

Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Στο Εθνικό Συμβούλιο των Κορυσχάδων εκλέχτηκε Εθνοσύμβουλος Χίου. Παράλληλα,  μαζί με τον Κ.Δ. Σωτηρίου ανέλαβε τη διεύθυνση του «Παιδαγωγικού Φροντιστηρίου της Ελεύθερης Ελλάδας».

Το 1945 εξορίζεται στη Γυάρο κι από εκεί στέλνεται στις φυλακές Αβέρωφ. Αποφυλακίζεται το 1952. Το 1961 δικάστηκε για το περιεχόμενο και τον τρόπο διακίνησης του βιβλίου «Σύστημα νέας Παιδαγωγικής» και φυλακίστηκε για 6 μήνες στις φυλακές Αγρινίου.

Το 1963 οργανώθηκε ειδική γιορτή προς τιμήν του από την Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ και από το Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας.

Άφησε πίσω του  αξιόλογο επιστημονικό και συγγραφικό έργο. Σημαντικότερα από τα έργα του είναι τα παρακάτω: «Προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της σχολικής διοίκησης στην Ελλάδα», «Η Σχολική Κοινότητα», «J. H. Pestalozzi – Η ζωή και η δράση του» τόμ. Α΄, «Διδακτικές αρχές του Σχολείου Εργασίας – Είκοσι γράμματα στον Έλληνα Δάσκαλο», «Ειδική Διδακτική του Σχολείου Εργασίας – Είκοσι γράμματα στον Έλληνα δάσκαλο» , «Οι γονείς και τα παιδιά τους», «Σύστημα νέας Παιδαγωγικής». Συνέγραψε επίσης μεγάλο αριθμό  αναγνωστικών βιβλίων για το Δημοτικό Σχολείο.

Πηγή: Σχολικές δραστηριότητες Δ.Δ. Εκπαίδευσης Χίου